Türkiye'de aktif tekerlekli sandalye üretimi
Türkiye de aktif sandalye yerli üretim sporcu sandalyeleri tabi ki de yapılıyor.
Bunlar sporcuların; tenis, okçuluk, dans, basketbol gibi müsabakalarda başarılı olmalarına katkı sağlıyor.
Ancak imalat yapan firmaların üretim başına kazanç marjlarını yüksek tutması ve kullanılan malzemelerin orijinallerinin çok pahalı olması, bu sandalyelerde avrupa ürünlere oranla daha düşük kalite malzemeler kullanılmak zorunda kalınmasına ve bu nedenle sporcuların ulusal ve uluslararası müsabakalardaki başarısının az da olsa düşmesine yol açıyor.
Bu nedenleri sıralarsak;
1- Arka büyük tekerleklerde maraton plus gibi performans tekerlerinin avro bazlı fiyatlar nedeniyle tercih edilmeyip, kenda, rubena gibi orta kalite tekerlerin takılması ve patlama riskine karşı lastik havalarının 10 bar seviyesinde basılamaması, bunun yerine 6 bar civarında basılması nedeniyle düşük basınç yüzünden arka tekerlerin yüzey sürtünmesinin artması tekerleklerin çok çabuk yıpranmasına ve sürtünme yüzeyinin artmasına, bu da sürüş performansını olumsuz etkileyerek kolların daha çabuk yorulmasına yol açarak sporcunun performansını düşürüyor.
Okçuluk ve havalı tabanca gibi nişan almak gereken sporlarda düşük basınç ve tekerlerin sallanması isabet şansını azaltarak başarıyı olumsuz etkiliyor.
2- Arka jantlarda; Spinergy gibi özel performans akort tellerinin ve çift katman alüminyum performans jantlarının avro bazlı yüksek fiyatlardan dolayı kullanılamaması nedeniyle günlük kullanım pasif sandalye jantları, ucuz ve zayıf itme çemberleri ve ucuz akort telleri kullanılması, bu jantların manevra esnasında esnemesi ve darbelerden akortunun bozulması ya da jantın kullanılamayacak kadar eğilmesi, itme çemberinin kalitesiz olması nedeniyle yan darbelerden eğilmesi sonucu tekerleğin kullanılamaz hale gelmesi gibi etkenler, basketbol gibi ani manevra ve hız isteyen sporlarda performansı ve başarıyı olumsuz etkiliyor.
3- Ana şasenin arka teker göbeklerinde; indüksiyon çelik göbek yuvalarının maliyeti ve kullanılan standart et kalınlığındaki alüminyum boruların arka göbek kovanına istenildiği kadar güçlü bağlantı yapılamaması nedeniyle alüminyum veya yumuşak demir malzemelerin kullanılması ve aynı şekilde bas çıkart millerin avrupa olanlarının yüksek maliyet nedeniyle kullanılmaması yüzünden tornada yapılan yerli üretim bas çıkart millerin milimetrik kalınlıklarının istenildiği kadar hassas üretilememesi ve bu millerin idüksiyonda istenilen sertliğe ulaştırılamaması sonucu, müsabakalarda millerin eğilmesi, mil yuvalarının aşınıp boşluk yapması, acil durumlarda tekerlek değişimlerinde pek çok sorun yaşanmasına ve aktif sandalyenin büyük tekerleklerinin mil boşluğu yüzünden sallanması sonucu sporcu performansına ve başarısına olumsuz etki yaptığı aşikardır.
4- Aktif sandalyenin şasesinde kullanılan alüminyum boruların istenilen et kalınlığında ve gerekli alaşım kalitesini tam olarak karşılamaması ki; bunun sebebi bu tip malzemelerin özel olarak şasede kullanıldığı konuma ve engellinin ağırlığına göre hesaplanarak üretilmesi gerektiği, bunun için de belli bir sipariş miktarını geçmeden sipariş verilememesi, yerli aktif sandalye üreticilerinin yıllık üretim kapasitelerinin bu denli büyük alüminyum boru siparişi verecek kadar yüksek olmaması nedeniyle ve ithalatta yaşanan yüksek maliyetlerin de etkisiyle mecburen piyasadaki standart alaşımlı alüminyum borulara mahkum olmalarıdır. Bir diğer husus bu tip alüminyum malzemelerin kaynak işlemleri ve kumlama sonrası ısıl işlem aşamalarıyla istenilen sertliğe ulaştırılması safhasında uluslararası standartlarda yeyerliliğe sahip firma sayısının azlığı ve rekabet ortamı olmaması yüzünden piyasada en hesaplı ısıl işlem yapan firmaların tercih edilmesi sonucu alüminyum şasenin belki de istenen sertliğe tam olarak ulaşamaması nedeniyle, özellikle spor müsabakalarında alınan sert darbeler şaselerde; çatlama, eğilme ve bazen de kırılmaların oluşmasına yol açmaktadır. Hızlı hareket edip aktif sandalyeyi sürekli olarak faal tutmanın önemli olduğu spor müsabakalarında ortaya çıkan basit arızalarda bile perfofmans ve zaman kayıpları yaşanmaktadır. Alüminyum şaseli bir aktif sandalye sadece bir kez ısıl işleme girebilir. Olası kırık ve çatlakların kaynak yapılarak düzeltilmesi alüminyum malzemenin moleküler yapısında bozulmaya yol açarak, ısıl işlemle yaratılan sertlik ve mukavemeti ortadan kaldırır. Özellikle tekerlekli sandalye basketbolu gibi yüksek hızlarla ve ani manevralarla çarpışmaların ve büyük darbelerin yaşandığı müsabakalarda, aktif sandalye şasesinde oluşacak kırılma ve eğilmeler, engelliye daha büyük engeller yaratacak elim yaralanmalara yol açabilir.
5- Ön tekerlek sarhoş maşa göbeklerinde rulman yuvalarının ısıl işlem öncesi hazırlanması nedeniyle doğru hesaplama yapılamaması ve tornacının yeterli tecrübeye sahip olmaması, kaynak yapan ustanın yeterli soğutmayı yapamaması nedeniyle rulman yuvalarının boşluk yapması ya da sıkışması ön teker hareket kabiliyetine sekte vurmaktadır. Ön teker maşasının üst ve alt rulmanlarının arasına boşluğu tam doldurarak rulmanların darbelerden etkilenmesini engelleyecek olan ara sabitleme borusu takılmaması, göbek millerinde rulman kısımları düz setli ve boşluk yapmayan indüksiyon çelik miller yerine, çok daha ucuz olan hazır demir vidaların kullanılması sonucu spor müsabakalarında ve günlük yaşamda ön tekerlerin sallanması, eğilmesi ve sarhoş maşa millerinin belki de kırılması nedeniyle aktif sandalyede istenen sürüş performansının alınamamasına yol açmaktadır. Üstelik ön teker maşa milinde oluşan bu sorunlar şasenin bir tarafının boşta kalarak ana şasenin onarılamaz şekilde eğilmesine de yol açmaktadır.
6- Ayak basma tablasının ayağın yere basma açısına uygun olması çok önemli. Müsabaka esnasında engellinin ayağı boşa çıkarsa hem ayaktan alacağı destekten mahrum kalır hem de ani manevrada savrulan bir ayağın nereye çarpacağı belli olmaz. İstenmeyen yaralanmalar ortaya çıkabilir.
7- El freni kullanmanın mecburi olduğu spor dallarında güçlü bir frenleme için arka teker basıncının yeterli seviyede olması kadar fren mekanizmasının kalitesi de oldukça öbemlidir. Tam ok atarken kafanızı salladığınız için freninizin açılmasını istemezsiniz. Yan transferle sandalyeye geçen engelliler için transfer esnasında vücuduna takılıp kişiye zarar vermeyen veya mekanizması bu temastan dolayı zarar görmeyen özellikte oturma döşemesi hizası altında kalabilen fren sistemi kullanılması oldukça önemli.
7- Aktif sandalye kişiye özel ölçülerde imal edilir. Bacak boyu, kol boyu, ayak boyu, tekerlek büyüklüğü, sırt yüksekliği, oturma zemini genişliği ve derinliği, kullanılan minderin kalınlığı, frenlerin konumu gibi pek çok etken performansı ve konforu etkiler. Bu nedenle imalattan önce doğru ölçüyü almak çok önemlidir.
Ne yazık ki yurdumuzda sertirfikalı bir ölçü alma eğitimi verilmiyor. Bu işi yapan firmalar geçmişten gelen tecrübeleriyle engellinin ölçüsünü alıyor ve imalat yapıyor.
Devletin bir an önce bu kadar büyük paraların döndüğü engelli araçları sektörüne el atarak bu konuda mühendislik bilimleri gibi üniversitelerde bölümler oluşturması, bu aktif sandalye üretimi ve satışıyla ilgilenen bir kurum oluşturması bu üretimleri ve fiyatları maliyetleri gözeterek engelliyi üzmeyecek ve üreticiyi de küstürmeyecek bir standarda bağlaması, üretim yapan firmalara uluslararası standartlarda eğitim aldırması ve denetime tabi tutması, hammade tedariki konusunda devlet desteği ve kdv, gümrük gibi konularda destek sağlaması hem engellilerimizin aktif sandalyelere daha kolay ulaşmasını sağlayarak hayat standartlarını yükseltecek, hem de sporcularımızın uluslar arası müsabakalarda daha başarılı olmalarının yolunu açacaktır. Çünkü duyduğum kadarıyla, avrupadan ithal edilen aktif sandalyelerin dudak uçuklatan fiyatları nedeniyle, engelli spor takımları da engelli aktif sandalyelerini çoğunlukla yerli üreticilere imal ettiriyormuş.
