Çocuklarımız ve TAK (Temiz Aralıklı Kateterizasyon)
İngilizcede dilinde orijinal ifadesi: CIC - Clean Intermittent Catheterization
Sonda kullanan Spina bifidalı hastaların bildiği gibi bu sondalama işlemine kısaca tak diyoruz. İngilizcede de bu işleme cic denir. Kimi hastanelerde doktor ve hemşireler bu işleme cic (siaysi diye okunur) ya da intermittan derler.
TAK uygulamasını gereği gibi yapabilmek için bazı tıbbi bilgileri hem çocuk hem de ebeveynler bilmelidir.
CIC ya da TAK ifadesi kısaltmadaki harflere bakıldığında anlaşılacağı üzere temiz aralıklı kateterizasyon anlamına gelmektedir.
İdrar, böbrekler tarafından üretilmektedir. Böbreklerde üretilen idrar üreter denilen kanallar vasıtasıyla mesaneye ulaşır. Sağlıklı bir insan günde 5 kere mesanesinde biriken idrarı doğal yoldan boşaltır. Mesanenin depolama ve boşaltma olmak üzere iki temel fonksiyonu vardır. Spina bifidalı hastalarda mesane fonksiyonları bozuk olduğu için bu fonksiyonlarını tam olarak yerine getiremez. Normal şartlarda böbreklerden çıkan idrar üreterler vasıtasıyla mesaneye akar. Mesaneden böbreklere idrar akımı söz konusu değildir. Fakat Spina bifidalı hastalarda mesane fonksiyonları iyi olmadığı için mesaneden üreterler vasıtasıyla böbreklere idrar kaçışı olabilmektedir. Bu olaya kısaca VUR (Veziko-Üreteral Reflü) diyoruz. VUR olayının meydana gelmesi zaman içinde böbreklerde kalıcı hasarların oluşmasına ve nihayetinde böbreklerin iflasa giderek hastanın diyalize ihtiyaç duymasına neden olur. Kuru bir alt sağlamak ve böbreklerin VUR’dan etkilenerek bozulmasını önlemek için TAK uygulaması yapılması gerekiyor. Burada küçük bir not eklemeden geçmeyim. TAK uygulamasına başlanması kuru bir alt sağlamaktan ziyade böbrekleri korumak içindir.
TAK uygulanmasına başlanmasını ürologlar önerir. Hastane ortamında ne şekilde yapılacağı anlatılır. Okumanız için elinize birkaç doküman da verebilirler.
Çocuklarımızın TAK uygulamasına zaman içinde aktif olarak katılımı sağlanmalıdır. Çocuğun zaman içinde kendi başına kişisel bakımını yapabilecek kapasiteye ulaşması sağlanmalıdır. Çocuk 5 yaşına geldiğinde Tak yapılırken onun da el yıkamasını sağlayarak zaman içinde de TAK materyallerine dokunması sağlanarak işleme aktif olarak katılımı sağlanır. Böylece çocuk zaman içinde bilinçlenecektir. Çocuğunuz ve doktorunuzla konuşarak çocuğunuzun tak işlemini kendi başına yapmasını sağlamanız gerekmektedir. Her zaman siz onun yanında olmayacaksınız. Ne kadar çabuk öğrenirse o kadar iyi olur. 8 yaşında bir çocuğun tak işlemini kendi başına gerektiği gibi yaptığı bir çok kere doktorlar tarafından gözlenmiştir.
Mesanenin fonksiyonuna ve kapasitesine bağlı olarak doktorlar günde 4 ila 6 kere tak işlemini yapılmasını önermektedir. Geceleri iki kateterizasyon arası 8 saati aşmamalıdır.
Çocuklarımız okula başladıktan sonra tak uygulamasını nasıl yapacağız diye düşünmeye başlıyoruz. Bunun için evdeyken çocuğu okula göndermeden önce bir uygulama, öğle arasında ikinci uygulama yapılabilir. Çoğu okulda hemşire ve tak işlemi için uygun fiziki bulunmamaktadır. Bu noktada bireysel becerilerimiz devreye girecektir. Okul idaresinden tak işlemi için bir oda tahsis edilmesi gündeme gelebilir. Ya da öğle aralarında çocuk okuldan alınabilir. Eğer okulda bir hemşire ya da sağlık görevlisi tarafından tak uygulaması yaptırılması imkanı varsa gerekli malzemelerin temini ve yerinden bulundurulması konusunda dikkat etmeniz, çocuğun bu duruma alıştırılmasına ve yapılan işlemin yeterliliği konusunda emin olmanız, takipte olmanız gerekiyor. TAK saatleri ebeveynler, öğretmen, okul idaresi varsa sağlık personeli tarafından beraber kararlaştırılmalı ve bir takvime bağlanmalıdır. Derslerin aksamaması için teneffüs ya da öğle araları değerlendirilmelidir.
Spina bifidalı çocuklarda lateks alerjisi diğer çocuklara nazaran daha sık görülmektedir. Böyle bir durum söz konusu ise doktorunuza danışarak bünyesinde lateks bulundurmayan katater kullanmanız gerekecektir. Çocuğunuz kaşıntılı ve devamlı sümüklü ise, kaşıntılı ve sulu gözleri varsa, deride döküntü ve kırmızı lekeler varsa , dudakları ya da dili şişiyorsa, solunum problemleri varsa lateks alerjisi olması muhtemeldir. Lateks alerjisi çocuğunuzun hayatını ciddi manada tehdit edebilir. Bu türden şikayetleriniz varsa bir ünüversite hastanesinde çocuğunuza lateks alerjisi testi yaptırınız. Lateks alerji testi kan örneği verilerek ya da deri üzerinde yapılabilmektedir. Lateks içeren ürünleri mümkün olduğunda çocuğunuzun bulunduğu ortamlarda bulundurmayınız. Lateks alerjisi söz konusu ise çocuğunuzun tedavileri sırasında lateks içermeyen tıbbi metaryelleri kullanmalısınız / kullandırmalısınız. Doktorunuza tak işlemi için ya da diğer rutin tedaviler için reçete yazdırırken bünyesinde lateks bulundurmayan sondalar, şırıngalar, eldivenler yazdırmanız gerekmektedir. Hastane ortamlarında işi riske atmamak için çocuğunuzda lateks alerjisi mevcut ise bileğine lateks alerjisi vardır yazan bir bilezik takmanız uygun olacaktır.
Ayrıca çocuğunuzun iletişim kurduğu arkadaşları, bakıcısı, öğretmenleri, hocaları, antrenörü, hemşiresi, diğer aile büyükleri ve diğer iletişim kurabileceği kimseler lateks alerjisi hakkında bilgilendirilip uyarılmalıdır.
Mesane fonksiyonlarının düzenlenmesi için zaman zaman doktorunuz mesane ilaçları verebilir. Bu durumda ilaçların yan etkilerini öğrenin ve bu yan etkileri gözlemliyorsanız doktorunuzla tekrar görüşünüz. İlacın dozunu azaltacaktır ya da tamamen bıraktıracaktır. Ya da bir zaman daha vücudun ilaca alışması için kullanmasını isteyebilir.
TAK yaptıktan sonra idrarı kontrol ediniz. Mat renkte, kötü kokulu, olağan dışı renkte ise muhtemeln idrar yolu enfeksiyonu geçiriyordur. Hemen tit, idrar kültürü ve kan tahlili yaptırıp, kültür sonucuna göre uygun antibiotik başlanmasını sağlayın. İdrar yolu enfeksiyonun bertaraf edilmesinde bol su içilmesinin faydası olacaktır.
İngilizcede dilinde orijinal ifadesi: CIC - Clean Intermittent Catheterization
Sonda kullanan Spina bifidalı hastaların bildiği gibi bu sondalama işlemine kısaca tak diyoruz. İngilizcede de bu işleme cic denir. Kimi hastanelerde doktor ve hemşireler bu işleme cic (siaysi diye okunur) ya da intermittan derler.
TAK uygulamasını gereği gibi yapabilmek için bazı tıbbi bilgileri hem çocuk hem de ebeveynler bilmelidir.
CIC ya da TAK ifadesi kısaltmadaki harflere bakıldığında anlaşılacağı üzere temiz aralıklı kateterizasyon anlamına gelmektedir.
İdrar, böbrekler tarafından üretilmektedir. Böbreklerde üretilen idrar üreter denilen kanallar vasıtasıyla mesaneye ulaşır. Sağlıklı bir insan günde 5 kere mesanesinde biriken idrarı doğal yoldan boşaltır. Mesanenin depolama ve boşaltma olmak üzere iki temel fonksiyonu vardır. Spina bifidalı hastalarda mesane fonksiyonları bozuk olduğu için bu fonksiyonlarını tam olarak yerine getiremez. Normal şartlarda böbreklerden çıkan idrar üreterler vasıtasıyla mesaneye akar. Mesaneden böbreklere idrar akımı söz konusu değildir. Fakat Spina bifidalı hastalarda mesane fonksiyonları iyi olmadığı için mesaneden üreterler vasıtasıyla böbreklere idrar kaçışı olabilmektedir. Bu olaya kısaca VUR (Veziko-Üreteral Reflü) diyoruz. VUR olayının meydana gelmesi zaman içinde böbreklerde kalıcı hasarların oluşmasına ve nihayetinde böbreklerin iflasa giderek hastanın diyalize ihtiyaç duymasına neden olur. Kuru bir alt sağlamak ve böbreklerin VUR’dan etkilenerek bozulmasını önlemek için TAK uygulaması yapılması gerekiyor. Burada küçük bir not eklemeden geçmeyim. TAK uygulamasına başlanması kuru bir alt sağlamaktan ziyade böbrekleri korumak içindir.
TAK uygulanmasına başlanmasını ürologlar önerir. Hastane ortamında ne şekilde yapılacağı anlatılır. Okumanız için elinize birkaç doküman da verebilirler.
Çocuklarımızın TAK uygulamasına zaman içinde aktif olarak katılımı sağlanmalıdır. Çocuğun zaman içinde kendi başına kişisel bakımını yapabilecek kapasiteye ulaşması sağlanmalıdır. Çocuk 5 yaşına geldiğinde Tak yapılırken onun da el yıkamasını sağlayarak zaman içinde de TAK materyallerine dokunması sağlanarak işleme aktif olarak katılımı sağlanır. Böylece çocuk zaman içinde bilinçlenecektir. Çocuğunuz ve doktorunuzla konuşarak çocuğunuzun tak işlemini kendi başına yapmasını sağlamanız gerekmektedir. Her zaman siz onun yanında olmayacaksınız. Ne kadar çabuk öğrenirse o kadar iyi olur. 8 yaşında bir çocuğun tak işlemini kendi başına gerektiği gibi yaptığı bir çok kere doktorlar tarafından gözlenmiştir.
Mesanenin fonksiyonuna ve kapasitesine bağlı olarak doktorlar günde 4 ila 6 kere tak işlemini yapılmasını önermektedir. Geceleri iki kateterizasyon arası 8 saati aşmamalıdır.
Çocuklarımız okula başladıktan sonra tak uygulamasını nasıl yapacağız diye düşünmeye başlıyoruz. Bunun için evdeyken çocuğu okula göndermeden önce bir uygulama, öğle arasında ikinci uygulama yapılabilir. Çoğu okulda hemşire ve tak işlemi için uygun fiziki bulunmamaktadır. Bu noktada bireysel becerilerimiz devreye girecektir. Okul idaresinden tak işlemi için bir oda tahsis edilmesi gündeme gelebilir. Ya da öğle aralarında çocuk okuldan alınabilir. Eğer okulda bir hemşire ya da sağlık görevlisi tarafından tak uygulaması yaptırılması imkanı varsa gerekli malzemelerin temini ve yerinden bulundurulması konusunda dikkat etmeniz, çocuğun bu duruma alıştırılmasına ve yapılan işlemin yeterliliği konusunda emin olmanız, takipte olmanız gerekiyor. TAK saatleri ebeveynler, öğretmen, okul idaresi varsa sağlık personeli tarafından beraber kararlaştırılmalı ve bir takvime bağlanmalıdır. Derslerin aksamaması için teneffüs ya da öğle araları değerlendirilmelidir.
Spina bifidalı çocuklarda lateks alerjisi diğer çocuklara nazaran daha sık görülmektedir. Böyle bir durum söz konusu ise doktorunuza danışarak bünyesinde lateks bulundurmayan katater kullanmanız gerekecektir. Çocuğunuz kaşıntılı ve devamlı sümüklü ise, kaşıntılı ve sulu gözleri varsa, deride döküntü ve kırmızı lekeler varsa , dudakları ya da dili şişiyorsa, solunum problemleri varsa lateks alerjisi olması muhtemeldir. Lateks alerjisi çocuğunuzun hayatını ciddi manada tehdit edebilir. Bu türden şikayetleriniz varsa bir ünüversite hastanesinde çocuğunuza lateks alerjisi testi yaptırınız. Lateks alerji testi kan örneği verilerek ya da deri üzerinde yapılabilmektedir. Lateks içeren ürünleri mümkün olduğunda çocuğunuzun bulunduğu ortamlarda bulundurmayınız. Lateks alerjisi söz konusu ise çocuğunuzun tedavileri sırasında lateks içermeyen tıbbi metaryelleri kullanmalısınız / kullandırmalısınız. Doktorunuza tak işlemi için ya da diğer rutin tedaviler için reçete yazdırırken bünyesinde lateks bulundurmayan sondalar, şırıngalar, eldivenler yazdırmanız gerekmektedir. Hastane ortamlarında işi riske atmamak için çocuğunuzda lateks alerjisi mevcut ise bileğine lateks alerjisi vardır yazan bir bilezik takmanız uygun olacaktır.
Ayrıca çocuğunuzun iletişim kurduğu arkadaşları, bakıcısı, öğretmenleri, hocaları, antrenörü, hemşiresi, diğer aile büyükleri ve diğer iletişim kurabileceği kimseler lateks alerjisi hakkında bilgilendirilip uyarılmalıdır.
Mesane fonksiyonlarının düzenlenmesi için zaman zaman doktorunuz mesane ilaçları verebilir. Bu durumda ilaçların yan etkilerini öğrenin ve bu yan etkileri gözlemliyorsanız doktorunuzla tekrar görüşünüz. İlacın dozunu azaltacaktır ya da tamamen bıraktıracaktır. Ya da bir zaman daha vücudun ilaca alışması için kullanmasını isteyebilir.
TAK yaptıktan sonra idrarı kontrol ediniz. Mat renkte, kötü kokulu, olağan dışı renkte ise muhtemeln idrar yolu enfeksiyonu geçiriyordur. Hemen tit, idrar kültürü ve kan tahlili yaptırıp, kültür sonucuna göre uygun antibiotik başlanmasını sağlayın. İdrar yolu enfeksiyonun bertaraf edilmesinde bol su içilmesinin faydası olacaktır.
