Oyuncak seçimi
Otistik çocuklarda görülen kendi kendini güdüleme davranışı yerine oyuncaklarla oyun oynamanın öğretilmesi hedeflerinizden birisi olmalıdır. Bunun için, toplumda kabul görmeyen kendi kendini güdüleme davranışının azaltılmasında uygun olan oyuncaklar seçmeniz gerekmektedir.
Çocuğunuzu...n ihtiyacı olan duyusal motivasyonların saptanabilmesi için onun ne tipte kendi kendini güdüleme davranışı içine girdiğini gözlemleyip notlar alarak gereksinimlerine uygun oyuncakları belirleyiniz.
Görsel Uyarım
Otistik çocuk, ışıklara bakar, dönen objelere gözleri takılır, ellerini inceler, parmaklarını gözlerinin önüne getirip oynatır. Görsel uyarım ihtiyacını azaltabilmek için el feneri, dönen lambalar, tekerlek, kum saati, manyetik toplar, ışık çubukları, ışık tabancası, yazı tahtaları, dürbün ve kuruyabilen oyuncaklar vs. gibi oyuncakların alınması uygundur.
İşitsel Uyarım
Şarkıları seslendirmeye çalışıp vokal yapar, mırıldanarak şarkı söyler.Dilini şaklatır, eşyaların üzerinde parmaklarını tıklatır. İşitsel uyarıların değiştirilmesi için ses çıkaran oyuncaklar seçin. Örneğin, düdük, zil, konuşan oyuncaklar, radyo, oyuncak piyano, müzik kutuları, itelendiğinde veya çekildiğinde ses çıkaran oyuncaklar, saç kurutma makinaları vb. kullanılabilir.
Dokunsal Uyarım
Çocuk kendi vücudunu okşar, kendini çimdikler, parmağını ağzına sokar, ve ellerine ipleri dolar. Bu tür çocuklar için ise iple hareket eden kuklalar, balık oltaları, mızıka, flüt gibi nefesli müzik aletleri kullanılabilir.
Vücudun Uyarlaması
Çocuk vücudunu garip şekillere sokar, çeşitli pozlar verir, ayak parmakları üzerinde yürür, kafasını yana eğerek dolaşır. Vücut şeklinden uyarılmasının değiştirilmesi için hareket veya pozisyonu değişken oyuncaklar seçin. Örneğin oyuncak at, üzerinde zıplayabileceği büyük terapi topları, içinde ve üzerinde dönülebilecek silindirik araçlar, vagonlar, döner büro koltuğu, hamak, salıncak, trombolin vb. kullanılabilir.
Bu oyuncaklardan bir çoğunu çocuk görür görmez hoşlanacak ve en çok tercih edeceği oyuncağı haline gelecektir, sürekli aynı oyuncakla oynamak isteyecektir. Bu yüzden, başka oyuncaklarla oynaması için çocuğu teşvik etmek gerekecektir. Farklı oyuncakları, farklı sürelerle denemelisiniz. Örneğin, her oyuncağı bir hafta süreyle deneyebilirsiniz. Eğer çocuk bu oyuncaklardan herhangi birisine çok bağlanırsa, o zamanda bu oyuncağı beceri öğretiminde ödül olarak da kullanabilirsiniz. Örneğin bir etkinlik süresince uygun oturduğu için en çok sevdiği (bağlandığı) oyuncağıyla onu ödüllendirebilirsiniz.
OYUNCAKLARLA OYNAMA
Otistik çocukların oyun oynama biçimleri ve oyuncaklarla oynamaları normal çocuklardan oldukça farklıdır. Genelde bu çocukların bir oyuncakla uygun oynamadıkları gözlenmektedir. Otistik bir çocuk herhangi bir oyuncağı eline aldığında onu döndürme, yuvarlama, elinde tutma ya da atma gibi amaçsız davranışlar göstermektedir.
Otistik çocukların çoğu çamaşır makinesinde dönen çamaşırları saatlerce izleyebilir. Bunun yanı sıra eline aldığı oyuncak arabasını normal şekilde sürmek yerine ters çevirerek ve yalnızca tekerlerini döndürerek oynayabilir. Otistik bir çocuğun, oyuncak bir arabayı algılaması ile otistik olmayan bir çocuğun algılaması oldukça farklıdır. Otistik çocuğa göre bu araba yalnızca soğuk, sert, ağır bir nesnedir, metalden yapılmışsa metalik bir tadı vardır ve sallandığında ses çıkarır, tekerleri döndürüldüğünde ise farklı şekiller oluşturmaktadır.
Oyun, tüm çocuklarda olduğu otistik çocuklar içinde sosyal gelişim yönünden oldukça önemlidir. Otistik çocuğun bütün gün amacına uygun olmayan şekilde oyun oynaması onun sizinle ve yaşıtlarıyla iletişim kurabilmesindeki en önemli araçtan yoksun kalması demektir.
Otistik çocuğun yetersiz olan oyun becerisini geliştirebilmek için öncelikle eğitsel amaca yönelik oyuncaklar seçilmelidir. İç içe giren ve yap-boz türü oyuncaklar, bebekler, oyuncak kamyon ve diğer araçlar otistik çocuğun hayal gücünü kullanma, yaratıcılık ve taklit becerilerindeki yetersizliklerin karşılanmasında oldukça önemlidir.
Otistik çocukların uygun oyun oynama davranışı kazanabilmesi için öncelikle taklit etme becerilerini geliştirme konusunda yardımcı olmalı ve oyuna dönüştürebilecekleri normal yaşantılar sunulmalıdır. Örneğin oyuncak çöp kamyonuna sahip çocuk, çöpçünün çöp kovalarını kamyona boşalttığını hiç görmemiş yada farkında olmamışsa onunla bu oyunu oynamak oldukça zor olacaktır. Ayrıca toplu taşım araçlarına binmeyen ve bunu gözlemlemeyen bir çocuktan oyun ortamında şoför rolünü oynaması beklenemez. Otistik çocuğun hayali oyun oynamayı öğrenmesine yardımcı olmak amacıyla onu bu tür oyunları oynayan akranlarıyla bir araya getirerek oyuna katılmasını ve onları model alarak anlamlı oyun oynamayı öğrenmeyi sağlamalısınız.
Otistik çocuğun oyun becerilerinin gelişmesi için öncelikle uygun oyuncaklarla oyun oynama fırsatı sağlanmalıdır, yalnız uygun oyuncak seçimide oyun becerilerinin gelişmesinde yeterli değildir. Bunun yanında yapılandırılmış oyun ortamı sağlanmalıdır. Hatta ebeveyn veya öğretmende aktif oyunun içinde yer almalıdır. Başlangıçta çocuğa oyuncak kamyonlarla ve evlerle oynama öğretilebilir. Bu öğretilirken her oyuncaktan ikişer tane alınması gerekmektedir. Yetişkin kişi oyuncağını alır ve otistik çocuğu oyuna teşvik eder; “oyuncağını al” veya “haydi oynayalım” yönergelerini çocuk oyuncağını alana kadar tekrar eder. Daha sonraki aşamada oyuncak bebeği almakla kalmayıp onu kolunuza yatırınız ve çocuğunda aynısını yapması için teşvik edip bu davranışı pekiştirin. Ayrıca oyuncak bebeği dizinizde sallayın, uyutun, üzerine örtü örtün, besleyin otistik çocuğunda aynı hareketleri taklit etmelerini sağlayın. Bunlar yapılırken; bebek uyuyor, acıkmış gibi çocuğun oynadığı oyuna ilşkin sözel ifadelerle dikkati çekilmeli ve otistik çocuğun sözel olarak da oyuna katılımı teşvik edilmelidir.
Oyuncak kamyonla da aynı aşamalar gerçekleştirilebilir. Kamyonda durur, kalkar, deposuna benzin konulur, üzerine yük yüklenir ve boşaltılır. Hareketleri yaparken bunlar sesli olarak ifade edilir, çocuktan da aynı şekilde sesli olarak ifade etmesi istenir. Oyuncaklardan birer çift almanın avantajı, çocuğun sizin ondan ne istediğiniz konusunda emin olmasını sağlamaktır. Artık sizi taklit ederken kullanabileceği kendine ait bir oyuncağı vardır.
Otistik çocuklarda görülen kendi kendini güdüleme davranışı yerine oyuncaklarla oyun oynamanın öğretilmesi hedeflerinizden birisi olmalıdır. Bunun için, toplumda kabul görmeyen kendi kendini güdüleme davranışının azaltılmasında uygun olan oyuncaklar seçmeniz gerekmektedir.
Çocuğunuzu...n ihtiyacı olan duyusal motivasyonların saptanabilmesi için onun ne tipte kendi kendini güdüleme davranışı içine girdiğini gözlemleyip notlar alarak gereksinimlerine uygun oyuncakları belirleyiniz.
Görsel Uyarım
Otistik çocuk, ışıklara bakar, dönen objelere gözleri takılır, ellerini inceler, parmaklarını gözlerinin önüne getirip oynatır. Görsel uyarım ihtiyacını azaltabilmek için el feneri, dönen lambalar, tekerlek, kum saati, manyetik toplar, ışık çubukları, ışık tabancası, yazı tahtaları, dürbün ve kuruyabilen oyuncaklar vs. gibi oyuncakların alınması uygundur.
İşitsel Uyarım
Şarkıları seslendirmeye çalışıp vokal yapar, mırıldanarak şarkı söyler.Dilini şaklatır, eşyaların üzerinde parmaklarını tıklatır. İşitsel uyarıların değiştirilmesi için ses çıkaran oyuncaklar seçin. Örneğin, düdük, zil, konuşan oyuncaklar, radyo, oyuncak piyano, müzik kutuları, itelendiğinde veya çekildiğinde ses çıkaran oyuncaklar, saç kurutma makinaları vb. kullanılabilir.
Dokunsal Uyarım
Çocuk kendi vücudunu okşar, kendini çimdikler, parmağını ağzına sokar, ve ellerine ipleri dolar. Bu tür çocuklar için ise iple hareket eden kuklalar, balık oltaları, mızıka, flüt gibi nefesli müzik aletleri kullanılabilir.
Vücudun Uyarlaması
Çocuk vücudunu garip şekillere sokar, çeşitli pozlar verir, ayak parmakları üzerinde yürür, kafasını yana eğerek dolaşır. Vücut şeklinden uyarılmasının değiştirilmesi için hareket veya pozisyonu değişken oyuncaklar seçin. Örneğin oyuncak at, üzerinde zıplayabileceği büyük terapi topları, içinde ve üzerinde dönülebilecek silindirik araçlar, vagonlar, döner büro koltuğu, hamak, salıncak, trombolin vb. kullanılabilir.
Bu oyuncaklardan bir çoğunu çocuk görür görmez hoşlanacak ve en çok tercih edeceği oyuncağı haline gelecektir, sürekli aynı oyuncakla oynamak isteyecektir. Bu yüzden, başka oyuncaklarla oynaması için çocuğu teşvik etmek gerekecektir. Farklı oyuncakları, farklı sürelerle denemelisiniz. Örneğin, her oyuncağı bir hafta süreyle deneyebilirsiniz. Eğer çocuk bu oyuncaklardan herhangi birisine çok bağlanırsa, o zamanda bu oyuncağı beceri öğretiminde ödül olarak da kullanabilirsiniz. Örneğin bir etkinlik süresince uygun oturduğu için en çok sevdiği (bağlandığı) oyuncağıyla onu ödüllendirebilirsiniz.
OYUNCAKLARLA OYNAMA
Otistik çocukların oyun oynama biçimleri ve oyuncaklarla oynamaları normal çocuklardan oldukça farklıdır. Genelde bu çocukların bir oyuncakla uygun oynamadıkları gözlenmektedir. Otistik bir çocuk herhangi bir oyuncağı eline aldığında onu döndürme, yuvarlama, elinde tutma ya da atma gibi amaçsız davranışlar göstermektedir.
Otistik çocukların çoğu çamaşır makinesinde dönen çamaşırları saatlerce izleyebilir. Bunun yanı sıra eline aldığı oyuncak arabasını normal şekilde sürmek yerine ters çevirerek ve yalnızca tekerlerini döndürerek oynayabilir. Otistik bir çocuğun, oyuncak bir arabayı algılaması ile otistik olmayan bir çocuğun algılaması oldukça farklıdır. Otistik çocuğa göre bu araba yalnızca soğuk, sert, ağır bir nesnedir, metalden yapılmışsa metalik bir tadı vardır ve sallandığında ses çıkarır, tekerleri döndürüldüğünde ise farklı şekiller oluşturmaktadır.
Oyun, tüm çocuklarda olduğu otistik çocuklar içinde sosyal gelişim yönünden oldukça önemlidir. Otistik çocuğun bütün gün amacına uygun olmayan şekilde oyun oynaması onun sizinle ve yaşıtlarıyla iletişim kurabilmesindeki en önemli araçtan yoksun kalması demektir.
Otistik çocuğun yetersiz olan oyun becerisini geliştirebilmek için öncelikle eğitsel amaca yönelik oyuncaklar seçilmelidir. İç içe giren ve yap-boz türü oyuncaklar, bebekler, oyuncak kamyon ve diğer araçlar otistik çocuğun hayal gücünü kullanma, yaratıcılık ve taklit becerilerindeki yetersizliklerin karşılanmasında oldukça önemlidir.
Otistik çocukların uygun oyun oynama davranışı kazanabilmesi için öncelikle taklit etme becerilerini geliştirme konusunda yardımcı olmalı ve oyuna dönüştürebilecekleri normal yaşantılar sunulmalıdır. Örneğin oyuncak çöp kamyonuna sahip çocuk, çöpçünün çöp kovalarını kamyona boşalttığını hiç görmemiş yada farkında olmamışsa onunla bu oyunu oynamak oldukça zor olacaktır. Ayrıca toplu taşım araçlarına binmeyen ve bunu gözlemlemeyen bir çocuktan oyun ortamında şoför rolünü oynaması beklenemez. Otistik çocuğun hayali oyun oynamayı öğrenmesine yardımcı olmak amacıyla onu bu tür oyunları oynayan akranlarıyla bir araya getirerek oyuna katılmasını ve onları model alarak anlamlı oyun oynamayı öğrenmeyi sağlamalısınız.
Otistik çocuğun oyun becerilerinin gelişmesi için öncelikle uygun oyuncaklarla oyun oynama fırsatı sağlanmalıdır, yalnız uygun oyuncak seçimide oyun becerilerinin gelişmesinde yeterli değildir. Bunun yanında yapılandırılmış oyun ortamı sağlanmalıdır. Hatta ebeveyn veya öğretmende aktif oyunun içinde yer almalıdır. Başlangıçta çocuğa oyuncak kamyonlarla ve evlerle oynama öğretilebilir. Bu öğretilirken her oyuncaktan ikişer tane alınması gerekmektedir. Yetişkin kişi oyuncağını alır ve otistik çocuğu oyuna teşvik eder; “oyuncağını al” veya “haydi oynayalım” yönergelerini çocuk oyuncağını alana kadar tekrar eder. Daha sonraki aşamada oyuncak bebeği almakla kalmayıp onu kolunuza yatırınız ve çocuğunda aynısını yapması için teşvik edip bu davranışı pekiştirin. Ayrıca oyuncak bebeği dizinizde sallayın, uyutun, üzerine örtü örtün, besleyin otistik çocuğunda aynı hareketleri taklit etmelerini sağlayın. Bunlar yapılırken; bebek uyuyor, acıkmış gibi çocuğun oynadığı oyuna ilşkin sözel ifadelerle dikkati çekilmeli ve otistik çocuğun sözel olarak da oyuna katılımı teşvik edilmelidir.
Oyuncak kamyonla da aynı aşamalar gerçekleştirilebilir. Kamyonda durur, kalkar, deposuna benzin konulur, üzerine yük yüklenir ve boşaltılır. Hareketleri yaparken bunlar sesli olarak ifade edilir, çocuktan da aynı şekilde sesli olarak ifade etmesi istenir. Oyuncaklardan birer çift almanın avantajı, çocuğun sizin ondan ne istediğiniz konusunda emin olmasını sağlamaktır. Artık sizi taklit ederken kullanabileceği kendine ait bir oyuncağı vardır.