Profesör Song Chang Hun, bebeklerin kordon bağındaki kandan elde edilen kök hücrelerini, hastası Hwang Mi-Soon’un bel bölgesindeki kırılan omuriliğine nakletti.
Güney Kore’nin önde gelen bilim merkezlerinden Chosun Üniversitesi’nde gerçekleştirilen ameliyat özel izinle yapılabildi.
Prof. Chang Hun, dünyadaki milyonlarca felçliyi ümitlendiren başarısını Zaman’a anlattı. Doktor Hun,“Bu tesadüf değil. Büyücülük yapmıyoruz. İnanıyorum ki, 2010 yılına gelmeden tüm felçlilerin bir şekilde tekrar ayağa kalkmasını sağlayacağız.” diyor ve ekliyor: “Yine de kesin durumu öğrenmek için mart ayına kadar yapacağımız uygulamaları görmeliyiz.” Prof. Hun ve 6 kişilik cerrah ekibi, bayan Hwang Mi-Soon’a uyguladıkları ameliyat tekniğinin benzerini, şubat ayı içerisinde beş felçli hastaya daha uygulayacak. Ameliyatın hastalar üzerindeki etkisi, mart ayı başındaki testlerle netleşecek. Sonuçları, bayan Soon’a ‘istisnai bir başarı’ olarak yaklaşan tıp dünyası kadar, milyonlarca felçli de merakla bekliyor.
Kök hücre naklinden sonra yürümeye başlayan Hwang Mi-Soon ise oldukça mutlu. Gözlerinin içi gülüyor. Ara ara ağlasa da kendi ifadesi ile bunlar ‘ümidin gözyaşları’. 20 yıl önce kendisini gasp etmek isteyen bir adamdan kaçarken düşerek bel kemiğini kırmış ve bir daha da ayağa kalkamamış. Ta ki Prof. Hun ile yolları kesişene kadar. Ve ardından gelen o çığır açan ameliyat. Artık, yürüme bandı yardımıyla da olsa adım atıyor, bir daha asla çalışmaz denen ayakları üzerine basıyor.
Soon, tıp dünyasını sarsan bu gelişmenin ilk safhalarını şöyle anlatıyor: “Ameliyattan 3 gün sonra varlığını unuttuğum belimin altında karıncalanma hissettim. Prof. Song’a söylediğimde, o bile ‘psikolojiktir’ diyerek inanmadı. Ama birkaç gün sonra bilgisayar sonuçları, bel altımın hayata dönmeye başladığını gösterdi.” 20 yıl aradan sonra tekrar ayaklarının üzerinde durabilmenin nasıl bir his olduğunu ürkek adımlar atarken cevaplıyor: “İnanın, şu attığım adımlar, Neil Armstrong’un Ay’da attığı adımlardan bile daha önemli. Benim durumumda olan milyonları daha da çok hayata bağlayacak.”
‘Başarımızın basına yansımasının ardından 10 yaşında bir kız çocuğundan e-mail aldım. Annesi o doğduktan hemen sonra felç olmuş. Babası da annesine baktığından dolayı çalışamıyor. Çok perişanlar. Kız, ‘Ne olur annemi tekrar yürütün!’ diyordu, dili döndüğü kadarıyla. Biliyorum ki, dünyanın dört bir yanında bu ailelerden milyonlarcası var. O mektubu aldığımdan bu yana ‘Tanrım sen benden bilgeliğini esirgeme’ diye dua ediyorum. İnanıyorum ki, dertleri veren o, dermanını da bir yerlere sakladı. Biz de bulup çıkartacağız...’
Bu dokunaklı ifadelerin sahibi Prof. Hun’a göre, kök hücre tedavisinde kat edilecek uzun bir yol var. Prof. Hun; ‘Hastaları gereksiz yere ümitlendirerek bilime saygısızlık edemeyiz. Ama bu bir tesadüf değil. Felçli fareler üzerindeki klinik deneylerin olumlu sonuç vermesiyle aynı tekniği bayan Soon üzerinde uyguladık. Kabul ediyorum, ben de şok oldum.’ diyor. Ameliyatla zihinsel bir devrim yaptıklarına işaret eden Prof. Hun; ‘Tıp ilmi bugüne kadar felç olmuş merkezi sinir sisteminin tekrar kendini yenilemesine imkansız gözüyle bakıyordu. Bu bakışı sarstık. Ve neredeyse hiç uyumadan çalışıyoruz, inşallah felci tarihe gömeceğiz.’
Söz konusu operasyonu gerçekleştirmek kolay olmamış. Hatta Güney Kore hükümeti, Prof. Hun’un da yoğun ısrarı sonucu, bayan Soon’un ameliyat edilebilmesi için özel izin vermiş. Ameliyat edilecek yeni hastalar için de Güney Kore FDA’siyle (Food and Drug Administration-Gıda ve İlaç Federasyonu) yapılan görüşmelerin sonuna gelinmiş. ‘Bilindiği üzere, kök hücreyle ilgili klinik uygulamaları birçok ülkede hayvanlarla sınırlı. Güney Kore hükümeti bu alanda bir ilke imza attı.’ diyor Prof. Hun. Ameliyata bu kadar ihtiyatla yaklaşılmasının sebebi ise kök hücre naklinin, kansere varıncaya kadar olası yan etkileri. Peki Hun ve ekibi, bu riski nasıl göze almışlar? ‘Ekibimiz, kök hücre alternatiflerinden en sağlıklısı olan kordon bağı kök hücrelerini kullandı.’ diyor ve meslektaşı, aynı üniversiteden Göz Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Choi Gwang Ju’yu işaret ediyor; ‘Dikkat edin Prof. Gwang Ju da yakında dünyayı sarsmaya hazırlanıyor.’
Prof. Gwang Ju ve ekibi de yine şubat ayı içersinde, dünyada ilk kez uygulanacak teknikle, doğuştan olmamak kaydıyla değişik sebeplerden dolayı görme kabiliyetini kaybetmiş beş hastaya kök hücre nakli yapacak. Tıp dünyasının olduğu kadar milyonlarca özürlünün kulağı da Chosun Üniversitesi’nden gelecek güzel haberlerde.
‘Felçli Superman görebilseydi’
Bayan Soon, kök hücre çalışmaları ilk kez gündeme geldiğinden bu yana, üniversite tahsili olmamasına rağmen bu konuda bulduğu her şeyi okumuş. ‘Neredeyse bir doktor kadar bilgili olmuştum kök hücre konusunda. Prof. Song’un da teorik olarak bu konu üzerinde çalıştığını duymuştum. Ona ulaştım ve benim üzerimde pratikten teoriye geçtik.’ diyor. Kore’de kendi halinde yaşayan bayan Song ile bir zamanların ünlü sinema oyuncusu ‘Superman’ karakteri ile kitlelere mal olmuş Amerikalı Christopher Reeve’nin yolları rahatsızlıkları nedeniyle kesişmiş. ‘Biliyorsunuz, o da benim gibi felçliydi. Ölmeden önce birkaç kez e-mailleşmiştik. Bana, ‘Sakın ümidini kaybetme, bu kök hücre çalışmaları ümit vaat ediyor.’ diyerek, telkinde bulunuyordu. Keşke görebilseydi attığım şu adımları.’ diyor gözleri dolarak.
‘Hayatınızdaki en büyük değişiklik ne oldu?’ sorusuna utanarak, “Artık tek başıma tuvalete gidebiliyorum. Kulağa basit geliyor; ama 20 yıl aradan sonra bu bile benim için uyanmak istemediğim güzel bir rüya.’ diyor ve ekliyor: “Belki siz bunun benim için ne ifade ettiğini anlamayabilirsiniz; ama benim durumumdaki okuyucularınız anlayacaktır.”
Bayan Soon, her gün dünyanın dört bir yanından yüzlerce e-mail alıyor. Kendisiyle ilgili haberin CNN’de yayınlanmasının ardından evi ziyaretçi akınına uğramış. ‘Benim gibi felçli olanlar geliyor özellikle. Adım atabildiğimi gördüklerinde, dakikalarca sevinçten ağlıyorlar.’ diyor. Soon, önümüzdeki günlerde aynı teknikle ikinci kez ameliyat edilecek. Prof. Hun ve ekibi, iyileşme sürecini hızlandırmak için ikinci kez kök hücre nakli yapacaklar. ‘Yakın zamanda hiçbir yardım almadan tekrar yürüyebileceğime yüzde yüz inanıyorum.’ diyor, gözleri parlayarak. Peki ya sonra? ‘Sonrasında ise kendimi benim gibi tedavi bekleyenlere adayacağım.’ diyor.
Kök hücre nakli Türkiye’de de yapılıyor
Türkiye’de de kök hücre nakilleri 20 yıldır lösemi ve bazı kan hastalıklarının tedavisinde etkin biçimde kullanılıyor. Son yıllarda dünyadaki gelişime paralel olarak Türk bilim adamları da başta kalp ve karaciğer hastalıklarıyla felç tedavisinde kök hücre çalışmalarına başladı. Laboratuvar ortamında yürütülen çalışmalardan bazıları da hastalar üzerinde denenmeye başlandı. Bu konuda Ankara, Hacettepe, Karadeniz Teknik, Akdeniz, Ege ve Marmara üniversiteleri başı çekiyor. Türkiye’de Avrupa Kan ve Kemik İliği Transplantasyon Birliği’ne üye 26 merkez bulunuyor. Türkiye’deki nakil sayıları da yüzlerle ifade ediliyor.
Türkiye’de gerçekleştirilen bazı önemli kök hücre çalışmaları şöyle:
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Serdar Bedi Omay ve ekibi, enfarktüs geçirmiş ve by-pass olamayacak 10’a yakın hastadan onay alarak kalpte doku hasarı olan bölgeye kök hücre nakletti. Hastaların hem yaşam kalitelerinde hem de klinik bulgularda iyileşme görüldü.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde farelere kalp krizi geçirtildi. Daha sonra farenin, kendi kemik iliğinden elde edilen hücreleri, kalpte hasar görmüş dokunun içine iğneyle sıkıldı. O bölgede tekrar doku oluştuğu görüldü. Ayrıca kök hücrelerin damar yapmaları sağlandı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde laboratuvar ortamında kök hücreden yağ ve kalp kası hücresi, karaciğer hücresi üretildi.
Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde böbrek hücreleri üretilmeye çalışılıyor.
Gaziantep SSK Hastanesi’nde Türkiye’nin enjeksiyon yöntemiyle ilk kök hücre nakli yapıldı.
En etkili kök hücre kordon kanında
Kök hücre nakli, tıp bilimi için çok yeni bir teknoloji değil. Uzun süredir lösemi ve bazı kan hastalıklarının tedavisinde “kemik iliği nakli” adıyla kullanılıyor. Ancak son yıllarda kök hücrelerin başta karaciğer ve damar hastalıkları olmak üzere çeşitli bağışıklık yetersizlikleri, kalıtsal kan hastalıkları, anemi, talasemi ve organ yetmezlikleri gibi pek çok hastalığın tedavisinde de başarılı olabileceği kanıtlandı. Bilim adamları, omurilik felçli hastaların zedelenen dokularının yenilenmesinde kök hücrelerden faydalanmak için çalışmalar yapıyor. Kök hücre kendini yenileyebilen ve farklılaşabilen hücreler olarak tanımlanıyor. Kök hücreler, enjekte edildikleri organları yenileyebiliyor. Karaciğeri hasar görmüş bir hastaya verilen kök hücre, yepyeni ve sağlam bir karaciğer oluşmasını sağlıyor. Türk Hematoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Osman İlhan, omurilikte, bebeklerin kordon kanında ve damarındaki kanda kök hücre bulunduğunu söylüyor. En zengin kök hücre kaynağının kemik iliği olduğunu belirten İlhan, buna karşın en saf ve en etkili kök hücrenin kordon kanından elde edildiğini ifade ediyor.
Tedavide genellikle doku uyumu tutan başka bir kişiden alınan kök hücreler kullanılıyor. Kişiye, kendisinden alınan kök hücrelerin nakledilmesi halinde hastalığın nüksetme ihtimali artıyor. Alınan kandan laboratuvar ortamında özel olarak ayıklanan kök hücreler, hangi organın tedavisi için kullanılacaksa o bölgeye özel bir yöntemle ekiliyor. Ekildikleri bölgede yaklaşık 2-3 aylık bir sürede değişerek yeni organ hücreleri ve dokuları oluşturuyor. Yakın bir gelecekte bu nakillerle pek çok hastalığın tedavi edileceği belirtiliyor. | |
