4/a Sigortalı engellilerin (özürlülerin) emekliliği
5510 sayılı yasa ve öncesindeki 506 sayılı yasaya göre engelli emekliliği ve hakları farklılık göstermektedir.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 60. Maddesinde engelli aylığı bağlanabilmesi için başlıca üç şart aranmıştır. Bunlar;
en az 15 yıldan beri sigortalı olmak,
en az 3600 gün prim ödenmiş olmak,
193 sayılı gelir vergisi kanunu kapsamında vergi indiriminden faydalanmak.
Engellilerin emekliliğiyle ilgili aşağıda belirtilen düzenlemelere gidilmiştir.
4958 sayılı Kanun ile yapılan düzenleme
06.08.2003 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı Kanun'un 32.maddesi ile 506 sayılı kanunun 60.maddesinin özürlülere ilişkin yaşlılık aylığı bağlanmasıyla ilgili hükümleri değiştirilmiştir.
4958 sayılı Kanun ile 01.10.2008 tarihinden önce sigortalı olup ve vergi indiriminden faydalananlar için aşağıdaki gibi kademeli bir düzenleme yapılmıştır.
Rapor oranı ve derecesi
1.DERECE 2. DERECE 3. DERECE
Sigortalılık Başlangıcı Yüzde 80+ Yüzde 60-79 Yüzde 40-59
05.08.1991 ve daha önce 15 yıl- 3600 gün 15 yıl- 3600 gün 15 yıl- 3600 gün
06.08.1991-05.08.1994 arasında 15 yıl- 3600 gün 15 yıl, 8 ay-3680 gün 16 yıl, 3760 gün
06.08.1994-05.08.1997 arasında 15 yıl- 3600 gün 16 yıl, 4 ay-3760 gün 17 yıl, 3920 gün
06.08.1997-05.08.2000 arasında 15 yıl- 3600 gün 17 yıl, 3840 gün 18 yıl, 4080 gün
06.08.2000-05.08.2003 arasında 15 yıl- 3600 gün 17 yıl, 8 ay-3920 19 yıl, 4240 gün
05.08.2003-30.09.2008 arasında 15 yıl- 3600 gün 18 yıl-4000 gün 20 yıl-4400 gün
Örneğin:
Sigorta başlangıcı 1 Eylül 2000 yılı olan ve % 40 özür oranı nedeniyle 3. Derece vergi indirimi hakkı bulunan bir çalışan,
506 sayılı Yasa gereği 15 yıl 3600 gün ile 2015 yılında emekli olabilecek iken,
2003 yılında 4958 sayılı yasa ile yapılan düzenleme sonucunda, 19 yıl 4240 prim gün koşuluna tabi olması nedeniyle 2019 yılında emekli olabilecektir.
4958 sayılı Kanun ile yapılan düzenleme sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını yeniden düzenlemiş, yaş ile ilgili herhangi bir düzenlemeye gitmemiştir. Önceki yasada olduğu gibi, engellilerin emekliliği ile ilgili yaş koşulu bulunmamaktadır. Bununla birlikte 506 sayılı Kanunda olduğu gibi, engellilerin emekli olabilmeleri için engelli sağlık kurulu raporu yeterli olmayıp, vergi indiriminden yararlanmaları gerekmektedir.
5510 sayılı Kanunun ile yapılan düzenleme:
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu engelli emeklilik koşullarını yeniden düzenlenmiştir.
5510 sayılı Kanunda yapılan düzenlemede, benzer şekilde engelliler için yaş koşulu getirilmemiş bununla birlikte, vergi indirim belgesi aranması koşulu kaldırılmıştır. 01.10.2008 tarihinden sonra sigortalı olan engelliler, alacakları engelli sağlık raporu oranına göre aşağıda belirtilen sigortalılık süresi ve prim gün koşullarının sağlanması halinde emekli olunabilecektir
Çalışma Gücünde Kayıp Oranları
İşe Başlama Tarihi %60 ve Daha Çok Olanlar %50-59 Arası Olanlar %40-49 Arası Olanlar
01.10.2008 31.12.2008 15 yıl, 3 bin 700 gün 16 yıl, 3 bin 700 gün 18 yıl, 4 bin 100 gün
01.01.2009 31.12.2009 15 yıl, 3 bin 800 gün 16 yıl, 3 bin 800 gün 18 yıl, 4 bin 200 gün
01.01.2010 31.12.2010 15 yıl, 3 bin 900 gün 16 yıl, 3 bin 900 gün 18 yıl, 4 bin 300 gün
01.01.2011 31.12.2011 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin gün 18 yıl, 4 bin 400 gün
01.01.2012 31.12.2012 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 100 gün 18 yıl, 4 bin 500 gün
01.01.2013 31.12.2013 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 200 gün 18 yıl, 4 bin 600 gün
01.01.2014 31.12.2014 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 300 gün 18 yıl, 4 bin 680 gün
01.01.2015'den sonra 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 320 gün 18 yıl, 4 bin 680 gün
01.10.2008 sonrası engelliler için emeklilik koşulları 1.10.2008 öncesine göre daha avantajlı olurken eski engelliler için şartlar ağırlaştırılmıştır. 1.10.2008 tarihinden 1 gün önce sigortalı olan ve %59 engelliliği bulunan çalışan 20 yıllık sigortalılık süresine tabiyken, 30.09.2008 tarihinden sonra sigortalı olan aynı özür derecesine sahip çalışan 16 yıllık sigortalılık süresine tabi olarak emekli olabilmektedir
İŞ KANUNU
Kanun Numarası : 4857
Kabul Tarihi : 22/5/2003
Yayımlandığı Resmî Gazete : Tarih : 10/6/2003 Sayı: 25134
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 5 Cilt : 42
Engelli ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu
Madde 30 (Değişik : 15/5/2008-5763/2 md.)
İlgili bölüm
Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür. Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür. İşyerinin işçisi iken engelli hâle gelenlere öncelik tanınır.(1) İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlarlar. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin nitelikleri, hangi işlerde çalıştırılabilecekleri, bunların işyerlerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları özel çalışma ile mesleğe yöneltilmeleri, mesleki yönden işverence nasıl işe alınacakları, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.(2)
BAHSİ GEÇEN YÖNETMELİK
YURTİÇİNDE İŞE YERLEŞTİRME HİZMETLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
MADDE 18 (1) İşverenler, işyerlerini (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engellilerin çalışmalarını kolaylaştıracak ve işin (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli çalışana uygunluğunu sağlayacak şekilde hazırlamak, sağlıkları için gerekli tedbirleri almak, mesleklerinde veya mesleklerine yakın işlerde çalıştırmak, işleriyle ilgili bilgi ve yeteneklerini geliştirmek, çalışmaları için gerekli araç ve gereçleri sağlamak zorundadırlar.
(2) Uygun koşulların varlığı halinde çalışma sürelerinin başlangıç ve bitiş saatleri iş kanunlarında belirtilen sürelerden az olmamak koşuluyla, (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engellinin durumuna göre belirlenebilir.
Bu ifadenin Çalışma sürelerinin başlangıç ve bitiş saatleri iş kanunlarında belirtilen sürelerden az olmamak koşuluyla yerine. Çalışma sürelerinin başlangıç ve bitiş saatleri engel durumuna göre ve toplam çalışma süresi engellilik oranına göre belirlenir. Şeklinde değiştirilmesini talep edeceğiz