Mantar avcılığı ve tanımlama

Bahar geldi, doğada vakit geçirmek ve biraz mantar toplamak keyifli olabilir. Bilinçsizce yapılan mantar avcılığı ve tüketimi malesef ölümlerle sonuçlanabiliyor. Yakında mantar zehirlenmelerinden ölümler duymaya başlayabiliriz. Burada bazı türleri tanımlamamız faydalı olabilir diye düşünüyorum. Konuyla İlgilenerlerin ve bilgisi olanların da katkılarını bekliyorum. Öncelikle zehirli türlerin bilinmesi daha iyi olacaktır. Ben mantar ölümlerinin en büyük sorulusu olarak gösterilen amanita ailesinden başlıyorum.
AMANİTA PHALLOİDES (YÖRESEL İSİMLERİ KÖY GÖÇÜREN, EVCİK KIRAN, ÖLÜM MELEĞİ)
Bilinmesi gereken ilk mantar budur. Türkiyedeki mantar ölümlerinin %90'ından sorumlu mantardır. İçeriğinde bir kaç toksik madde barındırmakla beraber özellikle amanitin ve phalloitin maddeleri sindirime girdikten 8-10 saat sonra ilk belirtilerini gösterir. 3-4 gün sonra karaciğer ve böbrek metabolizmalarını tamamen yok eder. Henüz bir panzehiri geliştirilmemiştir. Belli bir miktar tüketildiğinde kesin ölümle sonuçlanır. Ölümcül doz kişinin her kilogram ağırlığı için bir gram olarak belirtilmekle beraber 20-25 gramla öldürücü olmaktadır. Ben 4 gramla ölümler gerçekleştiğine dair kayıtlar da okudum. Sanırım biraz da kişinin vücut direnci immüm sistemi zayıf olan kişilerde çok küçük miktarlar bile ölümcül olabiliyor.

TANIMLAMA:
Şapka: Amanita palloides’in şapkası 5-15 cm çapında, olgunlaşmadan beyaza yakın, sonrasında sarımsı bronz veya zeytin, genellikle merkeze doğru daha koyu yeşil veya gri tonlarda olur. Bu değişkenlik karıştırılmasına neden olur. Başlangıçta yumurta şeklinde olup, sonrasında düzleşir. Kahve tonlarına döndüğü bile gözlemlenmiştir.

Lameller: Geniş ve sıktır, başlangıçta net beyazdır, yaşlandıkça hafif pembeye veya krem rengine dönebilirler.

Gövde-Sap: Amanita palloides sap yüksekliği 7-15 cm ve kirli beyaz olup zigzak desenlidir. Şapka renginden daha açıktır. Amanita phalloides- köygöçüren mantarı kırılgandır. Tabanı şişkin ve beyaz volva (çorap , çuval) ile çevrilidir. Amanita ailesinin genel özelliklerinden biri olan bu ayrıntıyı güçlü bir şekilde taşır. Başlangıçta lamelleri kapatan zar, sonraları güzel hareketsiz bir yüzüğe evrilir.

Koku: Köygöçüren-Amanita phalloides’in genç örneklerinde belirgin bir koku yoktur, yaşlı örneklerde rahatsız edici kötü bir kokuya sahiptir. Bu ölümcül türün tadına asla bakmayınız !!!

Spor Baskısı: Köygöçüren mantarı sporları Beyaz renklidir.

Habitat: Özellikle meşe ağaçları ile mikorizal olrak yaşasa da, bazen yumuşak ağaçlar etrafında da gözlemlenir. Yaygın olarak düşük rakımlarda bulunur

Karıştırıldığı türler: Amanita citrina veya Agaricus türleri ile karıştırılabilir. Lakin Agaricus’larda volva yoktur ve lamelleri pembe veya kahverengidir.

AMANİTA PANTHERİNA

Şapkasındaki beneklerden dolayı pantere benzetilmiştir. Halüsinojen ve toksik bir türdür. Sinek mantarından çok daha güçlü halüsinojen etkiye sahiptir. Müsimol ve ibotenik asit gibi toksik kimyasallar ile birlikte az miktarda muskarin barındırır.
Şapka : Panthercap’in şapka çapı 5 ila 12 cm arasında değişmektedir. Kahverengi veya gri-kahverengi olup başlangıçta kubbelidir ancak meyve gövdesi olgunlaştıkça düzleşir. Evrensel perdenin saf beyaz kalıntıları, şapka yüzeyinde genellikle oldukça eşit bir şekilde noktalı olarak dağılır. Kenar boşluğu çok ince çizgilidir.

Lameller : Beyaz, özgür, kalabalık ve oldukça geniştir.
Gövde-sap : Gövdesi 6 ila 12 cm arasında değişir ve başlangıçta oldukça kalın olan (sağda göründüğü gibi) asılı bir halka ile saf beyazdır, ancak daha olgun örneklerde genellikle ince ve sarkık hale gelir.
Koku : Ayırt edici bir kokusu yoktur fakat çürüdüğünde biraz turp gibi kokar. Ölümcül olabilecek kadar zehirli olan bu mantarın tadına bakmayın.

Spor Baskısı : Spor baskısı beyaz olup, geniş olarak elipsoidal ila oval, pürüzsüzdür.
Habitat : Sert ağaçlar ile ektomikorizal yaşar. En çok meşe veya kayın altında bazen iğne yapraklı ağaçların altında da bulunabilir.

Mevsim : İlkbahar, yaz ve sonbaharda, sıcaklık ve nem koşullarının uygun olduğu zamanlarda yaygındır.
Benzer türler: Amanita excelsa; başlığında gri tül parçaları vardır; çoğu örnekte gövde sağlamdır.

Amanita rubescens; kızıl bacak mantarının bazı örneklerinin şapkaları kahverengidir, ancak sapları ve hasar gördüğünde şapka eti kızarır.

Amanita muscaria; aşırı yağışlı veya zor iklim koşullarında benzer özellikler gösterebilir.