UZATMA HASTALARININ BİLMESİ GEREKEN BİLGİLER
Arkadaşlar öncelikle ben uzun zamandır bu konuyu araştıran, türkçe ve ingilizce bir sürü kaynağı okuyan, bu ameliyatı kozmetik olan hastalarla konuşan, takip eden bir insanım. Tıbben gereklilik varsa tek taraflı kısalıklarda bu ameliyatı olmanızı tavsiye etmekle birlikte, eğer ortalama(173cm) bir boydaysanız veya ortalamanın üstünde bir boydaysanız asla kozmetik amaçlı olmanızı tavsiye etmiyorum. Kısalık artık her şeyinize engel olmaya başlamışsa ve ameliyatı cidden düşünüyorsanız bu yazımın mutlaka tamamını okuyun hatta bu rehberi tüm uzatma hastaları için yazacağım. Herkes okusun. Eğer rehberi yarısında okumaktan sıkılırsanız, eksik bilgilenmiş olursunuz, bu da size yanlış yaptırır. Alın çayınızı, kahvenizi elinize okuyun. Bitiremezseniz kopyalayın yazıyı sonra okuyun. Öncelikle söylemeliyim ki doktor falan değilim, yani yazdıklarım sadece uzun zamandan sonra topladığım bilgiler ama söylediklerimin kaynağı var isterseniz bu topladığım yerli ve yabancı araştırmaların linklerini de ilerleyen dönemlerde paylaşırım.
Kozmetik boy uzatma ameliyatları kısa sürede alınacak kararlar değildir. Anlatılmayan, konuşulmayan ve azımsanmayacak komplikasyon ihtimallerine açık olan ameliyatlardır . En azından bilgilenirseniz, size en uygun olan ve en iyi sonucu verebilecek metodu seçebilirsiniz ya da sürecin zorluklarını görüp vazgeçersiniz. Bu tamamen boyunuzun psikojinize olan etkisiyle alakalı. Bu etki çok olmuş olsa bile bunu yaptırmak zorunda değilsiniz. Sizlere ilk önce bilmeniz gereken bazı tanımları yapacağım, ondan sonra da bildiğim her şeyi nedenleriyle, avantajlarıyla ve dezavantajlarıyla birlikte anlatacağım ve bu işi tamamen insanlığım adına, sizin zarar görmemeniz için yapıyorum. Ameliyatı olmayı düşünen ve araştıran bir insanım. Türkiye'den 2-3 arkadaş dışında hiç kimse bilgilerini paylaşmadığından ya da en azından internette yeterli bilgi vermediğinden bunu insanlığım adına bir borç bildim. Asla ve asla boy uzatma ameliyatı olmayın demiyorum ama konuyu bilirseniz, yöntemleri ve riskleri bilirseniz bu konuda daha yüksek başarı elde etme şansınız var ya da belki de olmaktan vazgeçeceksiniz ama ne olursa olsun en azından medyatik takılan, size top pembe bir uzatma tablosu çizen bazı doktorların eline düşmeyeceksiniz.
En basit kavramlardan konuya gireceğim.
Önceden anlatıldığı gibi uzatmanın yapıldığı 2 kemiğimiz var. Bunlardan birisi dizimizin alt kısmındaki Tibia yani kaval kemiğimiz. (Bu Tibianın yanında fibula denilen ince bir kemik daha var) diğer kemimiz de diz üstümüzden kalçamıza kadar olan Femur yani uyluk kemiğimiz. Bildiğiniz gibi bu ameliyat cücelik veya tıbbi zorunluluk dışında her iki ayağı da uzatmak amacıyla yapılırsa kozmetik boy uzatma ameliyatı olarak anılıyor. İlk başta tek taraflı uzatmadan pek farklı gelmese de aslında farklı. Bu işi yapan mesleki olarak biraz daha etik sahibi doktorlar, sizin vucut oranlarınıza bakıyor yani Kaval Uzunluğu/ Uyluk kemigi uzunluğu oranınıza bakiyor ve buna gore bir uzatma planı yapıyor. Bazı doktorlar ise sadece paranıza bakıyor, siz nereyi isterseniz orayı uzatıyor, size hangi yöntem 'daha az korkutucu' geliyorsa o yöntemi yapıyor. Yani ameliyat cazip hale getiriliyor. İlerisi adına kalıcı olabilecek sorunların ihtimallerinden bahsetmiyorlar. Bakın birçok doktor uzatma yaparken yaşayacağınız komplikasyonlardan(sorunlar, şikayetler) çok detaya girmeden mutlaka bahsediyor ama uzun dönemden bahsetmiyor. Bu konuda size tavsiyem doktorlarla görüşmeden önce mutlaka kapsamlı bilgiler edinmeniz, ben de size bu yüzden topladığım bilgileri aktarmaya çalışacağım. Lütfen benim verdiğim bilgilere de şüpheyle yaklaşın.
Arkadaşlar uzatmalar ne yazık ki sadece kemiğin uzatılmasından ibaret değil. Kaslar, eklemler, sinirler hepsi bundan etkileniyor. En önemlilerinden biri de biyomekaniğimiz. Yani ömrümüz boyunca bizi taşıyan bacaklarımızın da bir biyomekaniği var. Hareket ederken, koşarken, otururken bu kemiklerimizin birbirlerine olan bir uyumu var. Bu uyum sizin hayatındaki eklem sağlığınızdan, hayat kalitenize kadar her şeyi etkiliyor.
Kemiklerimiz arasındaki Biyomekanik uyumun en önemli unsurlarından biri bunların birbirlerine göre uzunluk oranları, açıları ve dağılımları. Kaval/Uyluk kemiği uzunluğu oranimiz aslında bizim icin goruntüsel olmaktan cok daha öte anlamlar içeriyor. Biz insan olarak bir biyomekaniğe sahibiz ve bu oranlar bozulduğunda mekanik olarak ileride bir sürü sorun yaşayabiliyoruz. İşte en azından bu uzatma kararını alırken biyomekanik oranlarımızı bilmemiz, uzatma sınırlarını bilmemiz, uygulanan yöntemlerin
sakıncalarını bilerek hareket etmemiz gerekiyor. Böylece bu ameliyatı en az zararla ve en fazla faydala geçirmemizi sağlayabilir.
Şimdk uzatmayı sağlayan cihazlar hakkında bilgi verecğim ki yazımın ilerleyen bölümlerinde anlama sıkıntısı yaşamayın.
Uzatma Cihazları(fiksatörler):
Fixatörler genel olarak kırılmış kemiklerinizi aynı hizada tutup, kırıktan dolayı sahip oldunan boşluk bölgesinde kemik yük taşıyamayacağı için yükü kendi üzerlerinden diğer sağlam tarafa aktaran, bunu yaparken de size her gün iki kemik arasındaki boşluğu küçük miktarlarda açarak uzatma imkanı sağlayan düzenleyici, tutucu aletler, cihazlardır(fixator, fiksatör).
Şimdi uzatmayı sağlayan bu aletlerin(fiksatörlerin) tiplerini inceleyelim:
A-- Halka Tipi fiksatörler: Bu fiksatörler multaka günlük hayatınızda ya da internette genellikle kırıklı hastaların ayaklarında gördüğünüz büyük metal halkaları olan ve bu halkalara geçirilen çubukların ve pinlerin olduğu çerçeve sistemleridir. Vucudunuz ağırlığına veya kemik hasarınızın niteliğine göre halka fixatörler üzerlerine daha fazla çubuk veya aparat eklenip kullanılabilirler. Fonksiyonel oldukları için eğrilik düzeltmeye uygun çerçevelerdir. Çerçeve üzerindeki vidalar L anahtarı vasıtasıyla her gün hasta tarafından istenilen miktarda çevirilerek uzatma şağlanır. Uzatma yöntemleri ilk keşfedilğinden beri kullanılan ve geliştirilen fiksatörlerdir. İlk çıkan ve geliştirilen tipi İlizarov çerçevesidir. Bu yöntemi bulan kişi olan ilizarov isimli bir rus bilim adamı ve hekimdir. Bu fiksatör tipi onun adıyla anılmaktadır. Birde bu halka fixatörün daha da geliştirilerek uzatma miktarını bilgisayar desteği ile ayarlayan, modifiye edilmiş versiyonları vardır. Bunlar son dönemde TSF çerçeve olarak anılıyor. Bu arada ilizarov çerçevesi ile ilizarov yöntemi farklı şeylerdir. Bunu ileride detaylıca değineceğim. Şimdilik şunu söyleyeyim ki İlizarov çerçevesi adı üstünde fiksatörün adıdır. ilizarov yöntemi ise kemiğin içinde hiç çivi kullanılmadan herhangi bir fiksatör ile yapılan uzatma çeşitinin adıdır. Yani ilk keşfedildiğinde çiviler kullanmadığı için ilizarovun uyguladığı yöntemdir ama bu yöntem illaki ilizarov çerçevesiyle değil bacağın yanına takılan, kalın çubuk şeklindeki daha modern ve küçük görünümlü fiksatörler yardımıyla da uygulanabilir.
B-- Tek Taraftan Konulan Fiksatörler (Monolateral fiksatör):
Bu fiksatör tipleri kemiğe sadece bir tarafından tutturulan hasta konforu düşünülerek yakın dönemlerde icat edilmiş fiksatörlerdir. Yük taşıma kapasiteleri sınırlıdır. Tek taraftan kemiğe bağlandığı için zayıf yönünü zorlayabilecek yönde bir yük veya hareket yapılırsa halka tipi fiksatörler kadar dayanıklı ve stabil değillerdir. Bunların da kendi aralarında çeşitleri vardır. En çok kullanılanı Orthofix Lrs'dir. Değişik isimlerde bu fiksatörler piyasada anılabilir. Günlük yapılacak uzatma, bunların bazı tiplerinde tıpkı ilizarov çerçevesindeki gibi bir vida çevrilerek yapılabilirken bazı yeni çıkan tiplerinde android telefon yardımıyla temas olmadan uzatma miktarı komut olarak verilebilir.( tamamen içerde olan ve temassız uzatma sağlayan çivilerle bunu karıştırmayın. Bu fiksatör yine kemiğe yanda bağlı ve dışarda gözüküyor)
-------------------------------------------------------
Uzatmalarda Kullanılan ÇİVİLER Nedir, Ne amaçla kullanılır, Ne türleri vardı?
Uzatma çivileri ilizarov yöntemi dışında, ondan sonra geliştirilen her yöntemde kullanılan çivilerdir. Bu çiviler değişik ebatlarda ve özelliklerde tasarlanabilirler. Uzatma yapılmadan önce ya da sonra kemiğinizin içine yerleştirilirler. Bu çivilerden o kadar gelişmişleri vardır ki dışarda hiç bir fiksatör size bağlı olmadan uzatma işlevini kendisi yapar. Çivilerin amaçları hastaya uygulanan uzatma yöntemine göre değişmektedir. Temel amaçları hastanın dışarısında taşıdığı fiksatörün çabuk çıkartılmasını sağlamaktır. Birçok çivi çeşitleri ve bu çeşitlerin alt tipleri olduğu halde temel olarak 2 adet çivi kullanıldığını bilmeniz yeterlidir.
A- IntraMeduler Çiviler(IM çivi):
Halk arasında titanyum çivi diye bilinen, yük taşıma kapasiteleri genel olarak iyi olan, yük taşıma kapasitesine göre, ebatına ve işlevine göre çeşitleri olan çivilerdir. Yük taşıma kapasiteleri iyi olsa da uzatma döneminde çiviler tam sabitlenmendiği için hastanın çok fazla yük vermemesi, hareketlerine dikkat etmesi gerekir. Uzatma bittikten sonra doktor fiksatörü çıkartırken bu çivileri kemiğe sabitler(kilitler). Bundan sonra Doktor kemiğiniz durumunu kontrol eder ve size tam yük verebileceğiniz zaman söyler. Bu çiviler sanıldığının aksine kemiğe kırıldığı noktadan yerleştirilmez. Kaval kemiğinde kullanılcaksa diz bölgesi çivinin geçebileceği kadar oyulur ve oradan geçirilir. Eğer uyluk(femur) kemiğinde kullanılacaksa femurun kalça tarafınıza doğru kavis aldığı yerden yani femur'un üst kısmı oyularak, kemiği içine sokulur.
B- Kendiliğinden Uzayan Manyetik ya da Motorize Çiviler(Precise vb.):
Bu çiviler en pahalı çivi tipleridir. Dışardan kemiğr sabitlenen fiksatörlere gerek kalmadan ameliyatınız sırasında kemiğinizin içine yerleştirirler. Günlük uzatmanızı yapacağınız zamanlarda kumanda benzeri bir cihaz çivinin olduğu bacağa yaklaştırılır. Cihaz Manyetik alan sayesinde çivinin istenilen miktarda kemiğinizin içinde uzamasını sağlar. Bu kendiliğinden uzayabilen çivi kemiğin içinde iki kemik parçasını tuttuğundan, o uzadığında kemiklerin arası da o miktarda açılır. Bu çivilerin yük taşıma kapasitesi sınırlıdır ve kaynama görülene kadar tam yük verilmesi tavsiye edilmez. En konforlu çivi budur. Aynı zamanda kendisi fikasatöf görevi de gördüğünden muazzamdır. Precise1, Precise2 diye giden versiyonları vardı. Hataları bulundukça daha doğrusu daha iyi hale getirildikçe isimleri değişmektedir. Hastaların özelliğine göre önceden tasarlanan Precise serisi motorize/manyetik çiviler en yaygın olanlarıdır. Bu çivilerle maksimum 8 cm uzatma elde edilir. Ukraynalı Dr.Jamal'ın kendi geliştirdiği 8 cm'den daha fazla uzatmaya imkan veren motorize/manyetik Jamal çivisi isimli bir çivi daha vardır. Yani tamamen içten yöntemlerle bir kemikte 8 cm'den fazla uzatmaya imkan veren çivilerde vardır ama pricise en yaygınıdır.
--------------------------------------------------------
UZATMA YÖNTEMLERİ:
1- İlizarov Yöntemi: Bir rus bilimi adamı ve Doktor olan Gavril İlizarov tarafından şans eseri fark edilmiş kemiklerin aralarındaki küçük boşlukların zamanla dolması temeline dayanan yöntemdir. Çıkış noktası olarak yani mantık olarak tüm yöntemlerin temel aldığı yöntemdir. Kemik kırılır ve fiksatör kırık olan kemikleri düzenli tutacak şekilde kırık bölgeye tutturulur. İlizarov bu ameliyatı ilk geliştirdiğinde uzatma yaparken kemiği çevresindeki birkaç farklı açıdan sabit tutabilmek için halka şeklinde kemiği çok yönden tutabilen fiksatörü kullanmıştır. Bu yöntemde halka tipli fixatörlerin kullanılması zorunlu değildir. Monolateral yani tek yandan konulan çubuk benzeri fiksatörlerde kullanılabilir. Zaten çift taraflı femur uzatmalarında çerçeveler hasta konforunu aşırı derecede bozduğundan bu durum yandan takılan kalın çubuk tipli fiksatörleri zorunlu gibi kılmaktadır.
2- L.O.N. Yöntemi( Türkiyede Kombine yöntem diye anılıyor):
Türkiyede yaygın olan bu yöntemin türkçe karşılığı esasen çivi üzerinden uzatmadır. IM çiviler kemiğinizin içine en başta, yani uzatma ameliyatı olduğunuz sırada yerleştirilir. İçerdeki çivi hem fiksatöre vücut yükünüzü taşımada yardımcı olur, kemiğin ekseninden kaymasını engeller hem de uzatma bittikten sonra fiksatörün hemen çıkartılmasına olanak sağlar. Çünkü fiksatör çıkartılırken çivi hekim tarafından kemiğe sabitlenir(kilitlenir) ve böylelikle yük taşıma kapasitesi artar. Tek başına kemikte tam kaynama olmasa bile vucut ağırlığınızı taşıyacak duruma gelir ama yinede kemikte belirli bir callus oluşumu görülmeden(yeni yeni oluşmaya başlayan kemik dokusu) çiviye tam yük verilmesine izin verilmez ya da uzun süre yük verilmesine izin verilmez. Bu vaktin kararını doktor x-raylerinize bakıp verir ama genellikle fiksatör çıktıkta kısa süre sonra tam yük verebilirsiniz. Tam kaynama 5 cm için ameliyat tarihinden 1.5 yıl sonrasını bulur. Tabi bu hastadan hastaya değişir. Tam kaynama görüldükten sonra yani x-rayde boşluk olan kısım tıpkı eksi kemikleriniz gibi tam yoğun renge gelmişse, isteğinize bağlı olarak bu çivi ilerideki başka bir ameliyatla kemiğinize sokulduğu yerden çıkartılılır. Çivinin çıkartılması, ilerideki hasta sağlığı adına tavsiye edilir ama zorunlu değildir.
3-LATN Yöntemi: Bu yöntem genellikle Rusya'da, Çin'de ve Japonya'daki birkaç sayılı doktor tarafından uygulanan bir yöntemdir. Temel olarak İlizarov yöntemi ile Lon yönteminin karışımıdır. İlk ameliyatta tıpkı ilizarov yöntemindeki gibi sadece kemik kırılır ve fiksatör takılır. En başta çivi kullanılmaz. Hasta uzatmasını tamamladıktan sonra hekim fiksatörü çıkartmak için hastayı çağırdığında, bir ameliyatla fiksatörü çıkarıp kemiğin içine çiviyi
sabitler. Bu yöntemin Lon'a göre avantajı uzatma döneminde kemik içersinde çivi olmadığı için kemiğin ve eklemlerin serbest hareketine daha çok olanak tanımasıdır. Kemik daha doğal şartlarda uzatılmış olur, içerde çivi olmadığı içinde doktor eğimli veya düzeltilmesi gereken kısımları varsa daha rahat düzeltir. Çiviyi son haline göre daha rahat bir şekilde kemik içirisine sokup konumlandırır ve daha sonra kilitler. Bu kısım ve daha sonrası tamamen lon yöntemine benzemektedir. Hasta kısa sürede tam yük vermeye başlar. 1-2 yıl aradan sonra tam kaynama görününce içerdeki im çivi ameliyatla sokulduğu yerden çıkartılır. Çivinin çıkarılması ilerideki hasta sağlığı bakımından tavsiye edilir ama zorunlu değildir.
4-Motorize veya Manyetik içten uzayan çivilerle Uzatma yöntemi:
Bu yöntem yukarıda kendiliğinden uzayan çivi sistemini anlatırken değindim yöntemdir. Çivi kendi başına hem fiksatör hem çividir. Yani çivi tipi başlı başına bir yöntemdir. Kendiliğinden uzayan çivi tıpkı LON yöntemindeki IM çivi gibi kaval kemiğine diz bölgesinden yerleştirilir, eğer femur kemiği uzatılacaksada femur'un üst kısmından, kalçaya girdiği saptığı kısımdan sokulur. Bu çivi bünyesinde temassız manyetik uyarıyla uzama özelliğine sahip olduğu için IM çivilere göre daha kalındır. Bundan dolayı kemik içeri sokulurken, çivinin girdiği nokta daha fazla oyulur. Çiviler kemik kalınlığınıza, kilonuza ve kemik uzunluğunuza göre özel olarak yurtdışında tasarlanır ve getirilir. Bazı durumlarda özellikle aşırı kısa olan hastaların kemik kalınlığı bu çivinin kemik içine yerleştirilmesi için uygun kalınlıkta değildir. Eğer bu yöntem doktor tarafından biliniyorsa bu yöntemin doktor tarafından hastaya uygulanması daha kolaydır.